Nếu chỉ nhìn trên mặt báo, người Việt dường như luôn đang ở tầm thế giới. Bất chấp mọi
con số hay hình ảnh trần trụi xót xa nào mà chúng ta đang có, người Việt hôm nay lộng lẫy
không khác gì công dân của các cường quốc được hâm mộ.
Trên các bản tin, hình ảnh người Việt chen chúc nhau xếp hàng cùng các công dân Nhật,
Singapore… để chờ mua chiếc Iphone 6 vừa ra mắt. Gương mặt của những công dân Việt
Nam mệt mỏi nhưng đầy sự thoả mãn của sự hưởng thụ cảm giác bằng vai phải lứa cùng
cường quốc năm châu.
Không biết từ lúc nào, khát vọng về một đẳng cấp thế giới đã ám ảnh người Việt từ sự khoe
khoang sở hữu cho đến du lịch, bóng đá… Từng con người hoặc từng đám đông đang cố
nhoài người tách ra khỏi thực tế của một quốc gia, chỉ để chứng minh rằng mình có một
đẳng cấp thế giới.
Thật khó hiểu khi tiêu chuẩn để trở thành người được sáng danh trên các trang báo, là các
nhân vật mua được sớm nhất các thiết bị điện tử có giá đắt đỏ vô lý. Người sở hữu chiếc
Iphone có giá mua hơn cả một năm lương của người nghèo lại được tung nghênh hơn một
người lao động làm ra của cải hay giúp đỡ cho người khác tương đương với số tiền ấy. Một
ca sĩ không có giọng hát hay bài hát nào ra hồn lại được ca tụng như một hit pop-star chỉ vì
có Iphone sớm nhất.
Vậy đó.
Thói đam mê ảo ảnh hơn người, như loại dục vọng không thể kềm nén nổi tầm quốc gia,
căn bệnh “đẳng cấp thế giới” đang lồ lộ trên báo chí, truyền hình - mà ngay cả những bài
viết ca ngợi những đẳng cấp đó, cũng không giấu nổi sự sôi sục thèm khát của chính người
viết.
Giấc mơ đẳng cấp thế giới không chỉ xuất hiện ở chiếc Iphone hay mua được chiếc vé xem
đá banh ở Nam Mỹ. Nó xuất hiện đôi khi trơ trẽn trong các bản tin về những người trẻ “gốc
Việt” thành đạt trên thế giới.
Phải chăng sự khốn khó kéo dài dễ dẫn đến ảo giác về một huyền thoại chủng tộc Việt,
khiến giới truyền thông hay chụp bắt các gương thành đạt của người Việt trong chính trị hay
y khoa, thể thao, điện ảnh… ở nước ngoài như một điều tự hào dân tộc rất “chung và hiển
nhiên” mà không cần biết điều kiện nào đưa những người Việt đó đến đích.
Tôi vẫn còn nhớ chuyện đạo diễn Kim Nguyễn ở Canada với phim War Witch được đề cử
Oscar 2013. Báo chí Việt Nam trong căn bệnh thích có chân trong đẳng cấp thế giới đã tìm
mọi cách để nhắc Kim Nguyễn về cội nguồn của anh. Kết cục là khi được hỏi anh có ý định
nào làm phim với người Việt, xứ Việt hay không, Kim Nguyễn đã nói nhanh rằng “không”
và giải thích rằng mình không thấy có mối liên hệ nào ràng buộc mình để phải làm vậy cả.
Gần hơn, là chuyện cầu thủ trẻ Phạm Huy Tiến ở Romania. Sau khi tung hô rằng xứ sở của
“người Việt mình” cũng có người “gốc Việt” đẳng cấp thế giới, báo chí cũng nhận được
gáo nước lạnh từ chàng trai này là kiên quyết không quan tâm về nước thi đấu, dù được trãi
thảm đỏ.
Trong những trận bóng của U19 vừa rồi, một bạn trẻ nhắn cho tôi rằng anh ta buồn chán vì
thấy người Việt thật tệ trong việc ném chai nước, chiếu đèn vào cầu thủ Nhật khi họ thắng
đội Việt Nam. Tôi đã phải nói rất nhiều để anh bạn đó phân biệt rõ: Yêu thể thao và khát
vọng thượng đẳng là 2 điều khác nhau. Việc thù ghét kẻ vượt trội hơn mình trong thể thao
hay văn hoá có thể bị coi là một cuộc đấu tranh giai cấp điên cuồng đáng khinh.
Tệ hơn nữa là sự thù ghét kẻ hơn mình lại khoác chiếc áo chủ nghĩa ái quốc cực đoan. Việc
coi mình phải luôn hơn kẻ khác cũng là tiền đề dẫn đến sự bùng phát của chủ nghĩa Facist,
từ chủng tộc thượng tôn Aryan. Đó là thảm hoạ. Tôi và anh bạn trẻ đó hẹn nhau ở những
trận bóng tới, sẽ nhìn ngó xem bao nhiêu là người yêu thể thao và bao nhiêu là người chỉ là
nhân danh.
Anh bạn trẻ nói với tôi rằng dẫu sao, người Việt cũng có một hành động đẹp là chia nhau
lượm rác sau trận đấu. Tôi lại phải giải thích rằng hai trạng thái đó cũng khác nhau, và
những nhóm người đó cũng khác nhau. Việc bắt chước hành động thượng đẳng của người
Nhật trên sân vận động không hề chữa lành được việc làm nhơ nhuốc trước đó, khi thua
trận bóng. Thậm chí nếu trong nhóm người nhặt rác đó có người đã ném chai, chiếu đèn…
Vào đội Nhật, nó cũng trình bày một hiện trạng của người Việt: phong trào thích bắt chước
những hành động cao quý nhưng lộ rõ sự giả tạo bề ngoài, che đậy những trái tim không
thượng đẳng.
Có lần, một anh bạn người Pháp hỏi tôi rằng “nước của anh tuyên bố có rất nhiều tiến sĩ
nhưng sao lại rất ít bằng phát minh?” Thật khó mà giải thích được một cách ngắn gọn rằng
đó chỉ là những tuyên ngôn trình diễn giấc mơ thượng đẳng của những người không màng
trách nhiệm với đất nước. Nó giống như việc Viện trưởng Viện Kinh tế chiến lược VN -
châu Á, ông Nguyễn Xuân Kiên mới đây tuyên bố rằng 20 năm nữa Việt Nam là một trong
những nền kinh tế lớn nhất thế giới. Làm sao mà giải thích được tượng đài mơ đẳng cấp thế
giới treo đèn kết hoa ấy, được dựng nên bằng cát đá của hàng ngàn công trình hạ tầng đang
sụp đổ, của những món nợ công khổng lồ mà nhiều đời con cháu Việt phải gánh trả hay
một quốc gia bị tham nhũng đục ruỗng từng ngày đến mức ông Nguyễn Minh Triết, nguyên
chủ tịch nước đã phải kêu lên “tham nhũng đang đe doạ chế độ”.
Đẳng cấp thế giới của người Việt chắc chắn không là chuyện sở hữu các loại smartphone
mới nhất, không phải là chen chân vào đoàn siêu xe với các triệu phú Việt kiều đi vòng
quanh nước Mỹ mượn ý nghĩa Hoàng Sa -Trường Sa, không phải là đám đông thích giương
cờ hò hét trong các trận bóng hay nguyện quan tâm đến sự sống chết của loài tê giác ở Châu
Phi… Tôi tin là người Việt sẽ có một đẳng cấp thế giới khi thật sự biết đau xót từ chuyện
già trẻ giành nhau những chiếc áo đi mưa, bốc hốt trong bữa tiệc buffet… cho đến biết tức
giận và hành động trước nạn bạo hành con trẻ, biết quan tâm và chia sẻ việc đòi công lý
những điều oan khuất vẫn hiện ra trên báo chí mỗi ngày.
Sự thượng đẳng nằm trong trái tim mình - nó đang bị giam cầm bởi sự chập choẻng bề
ngoài như một thảm nạn của dân tộc. Sự chập choẻng ấy biến chúng ta thành một dân tộc
thiếu sự trưởng thành. Đẳng cấp thượng đẳng của một dân tộc - nếu có - sẽ thật sự đánh
thức từng người, rằng cuộc sống không chỉ cần riêng mình no đủ và nhởn nhơ vô tâm với
cuộc sống thật chung quanh mình.
Theo blog Tuấn Khanh
